Học sinh Việt Nam tìm hiểu về du học. Ảnh minh họa.

Bài phát biểu tại phiên họp đầu tiên Tiểu ban Nhân sự Đại hội XIV hôm 13 tháng 3 vừa qua của ông Nguyễn Phú Trọng có đoạn: “Đây cũng là thời điểm chuyển giao thế hệ từ lớp cán bộ sinh ra, lớn lên, được rèn luyện, trưởng thành trong những năm tháng kháng chiến, chủ yếu được đào tạo ở trong nước và tại các nước xã hội chủ nghĩa trước đây, sang lớp cán bộ sinh ra, lớn lên, trưởng thành trong hòa bình và được đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều nước có thể chế chính trị khác nhau”.

Không chỉ cán bộ được đào tạo từ nhiều nước có thể chế chính trị khác nhau, mà số lượng học sinh Việt Nam du học ở các nước cũng rất cao. Tổ chức tư vấn giáo dục quốc tế Acumen dẫn thống kê của UNESCO cho thấy, Việt Nam có hơn 132.000 du học sinh trong giai đoạn 2021 – 2022. Cao nhất trong các nước Đông Nam Á. Gần 22.000 sinh viên Việt đến Mỹ năm học 2022-2023, nằm trong top 5 về số lượng du học sinh ở nước này.

Nhưng vì sao, giả sử nếu có sinh viên cùng học ở nước ngoài. Một ở lại phục vụ ở nước ngoài, một trở về phục vụ đất nước thì hiệu quả khác nhau hoàn toàn. Người ở lại có con đường rất sáng về cả nghề nghiệp lẫn tư cách đạo đức. Người trở về nước hòa vào hệ thống hiện nay, nếu không bị thui chột thì cũng bị kỷ luật rồi chán nản bỏ ra các khối tư nhân làm việc. – Nhà giáo Đinh Kim Phúc

Theo nhận định của một số người, nếu số lượng sinh viên Việt Nam trên khắp thế giới quay trở về đóng góp cho đất nước, thì đây là một lợi thế cho sự phát triển của quốc gia đang phát triển này, cho dù họ không nằm trong hàng ngũ lãnh đạo. Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói với RFA:

“Thực sự, khi có nhiều người được đào tạo ở những nước tiên tiến là rất tốt cho đất nước này nếu họ trở về. Mình không đặt vấn đề là họ có được trọng dụng hay không, bởi cái sự tự dùng mình mới là quan trọng. Những người đã đi học nước ngoài về thì phải tự lập. Tại sao cần phải phụ thuộc vào nhà nước hay vào ai đó?

Đấy là tư duy nô lệ chứ không phải là tư duy của một người giỏi. Bản thân được học tập, được trang bị những kiến thức, những năng lực thì phải tận dụng những kiến thức đó để làm cho chính họ, rồi nâng hiểu biết của những người khác lên.”

Nhà giáo Đinh Kim Phúc thì cho rằng, môi trường làm việc và thể chế chính trị là một trong những yếu tố căn bản dẫn đến sự thành công của thế hệ được học ở nước ngoài và trở về nước. Ông giải thích:

“Nhìn chung, thế hệ lãnh đạo hiện nay cũng như con cái họ đã được sắp xếp, đã được đưa vào các chức vụ trung, cao cấp trong bộ máy lãnh đạo hiện nay không phải được học ở những nước như Nga, Trung Quốc, Bắc Triều Tiên, Cu Ba… như ngày xưa, mà họ đều được học ở những nước tiên tiến như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Canada… nên trình độ về khoa học kỹ thuật, trình độ về nhận thức cái dân chủ, cái tự do của các nước tư bản họ tiếp thu được rất nhiều. Rồi cái văn hóa, cái văn minh của những nước đó nó đi vào ngôn ngữ của họ nên họ có bề dày trong thế ứng xử.

Nhưng vì sao, giả sử nếu có sinh viên cùng học ở nước ngoài. Một ở lại phục vụ ở nước ngoài, một trở về phục vụ đất nước thì hiệu quả khác nhau hoàn toàn. Người ở lại có con đường rất sáng về cả nghề nghiệp lẫn tư cách đạo đức. Người trở về nước hòa vào hệ thống hiện nay, nếu không bị thui chột thì cũng bị kỷ luật rồi chán nản bỏ ra các khối tư nhân làm việc”.

Thực tế “sử dụng người” trong nước khiến nhiều sinh viên thậm chí cán bộ, công chức cũng không trở về nước sau khi học tập, công tác ở nước ngoài. Mới đây là chuyện 25 cán bộ, giảng viên ở Đà Nẵng được cử đi học tập, công tác ở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước đã không về nước sau khi hoàn thành khóa học. Còn về sinh viên, The Korea Times có bài viết “4 in 10 foreign students entering Korea for language study overstay visas”, cho thấy Việt Nam là quốc gia dẫn đầu về số lượng du học sinh đồng thời cũng là quốc gia dẫn đầu về số lương du học sinh bỏ học để ra ngoài tìm việc làm và trở thành cư trú bất hợp pháp trên đất nước này.

Tuy ông Trọng nhìn nhận lớp cán bộ hiện nay sinh ra, lớn lên, trưởng thành trong hòa bình và được đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều nước có thể chế chính trị khác nhau, cần bảo đảm sự chuyển tiếp và kế tục giữa các thế hệ. Nhưng thực tế, thế hệ lãnh đạo vẫn được coi là dành cho ‘con ông cháu cha’. Bà Nguyễn Thị Quyết Tâm, Phó bí thư Thành ủy TP.HCM từng cho rằng, việc con em lãnh đạo được giao trọng trách quản lý là điều hạnh phúc của dân tộc, không có gì phải nghi ngại.

Theo Phó giáo sư Hoàng Dũng, một quy định được cho là trở lực cho sự phát triển, trở lực cho việc trọng dụng nhân tài lãnh đạo đất nước, là yếu tố đảng viên. Ông nói với RFA:

“Tôi không hy vọng vì những người tử tế thì có bao nhiêu phần trăm được sử dụng cho hàng lãnh đạo. Cứ nhìn con số được gọi là nhân tài được sử dụng như thế nào ở Tp.HCM thì thấy là không dễ dàng. Nhưng cũng không có nghĩa những người không phải con ông cháu cha thì tuyệt nhiên không thể lên được, dù trong thể chế này thì con ông cháu cha dễ thăng quan tiến chức hơn rất nhiều. Không công bằng khi Phó bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thị Quyết Tâm từng nói, con cháu lãnh đạo lên làm lãnh đạo là hồng phúc của dân tộc.

Hiện nay, nếu muốn làm chức kha khá trong hàng ngũ lãnh đạo thì yêu cầu đầu tiên là phải đảng viên. Chỉ riêng điều đó cho thấy một trở lực rất lớn cho những người muốn đóng góp cho đất nước rồi”.

Theo Phó giáo sư Hoàng Dũng, việc nhiều sinh viên bước ra thế giới học tập để rồi trở về xây dựng đất nước là một lợi thế cho sự phát triển đất nước, nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi vị thế quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao. Nhưng ông vẫn không tin con cháu các vị lãnh đạo tiếp tục làm lãnh đạo sẽ thay đổi được thể chế này, cho dù được học hành ở các nước dân chủ. Ông nêu ví dụ: “Dễ thấy nhất là trường hợp Kim Chính Ân, lãnh đạo Bắc Hàn. Ông này học ở châu Âu nhưng về có thay đổi gì đâu”.

Tuy thông tin về nhà lãnh đạo Bắc Hàn, Kim Jong-un không được công khai nhiều, nhưng một bản tin từ Reuters vào năm 2012 cho rằng, Kim Jong-un đã cư trú 9 năm tại Thụy Sĩ, từ cuối năm 1991 đến đầu năm 2001, khi ông mới khoảng 9 tuổi. Cho đến nay, Bắc Hàn vẫn là một quốc gia độc tài, không có dân chủ.

Nguồn: RFA

Tags: du học sinh VN