Vòng xoay chiến lược giữa các quốc gia thường được dàn dựng với con mắt tinh tường về cả lịch sử và chân trời. Liên minh đang phát triển giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines là một minh chứng cho động lực này, được nhấn mạnh bởi cái nhìn chung của họ hướng tới một Trung Quốc đang trỗi dậy.

Một tấm thảm lịch sử

Mối quan hệ giữa ba quốc gia này có lịch sử được đánh dấu bằng quá trình thuộc địa hóa, xung đột và hòa giải. Từ đống tro tàn của Chiến tranh thế giới thứ hai và tính toán lạnh lùng của thời kỳ Chiến tranh Lạnh, một bức tranh phức tạp về lợi ích chung và mối quan tâm chung đã xuất hiện.

Hoa Kỳ, một đồng minh quan trọng của cả Nhật Bản và Philippines, đóng vai trò quan trọng trong việc định hình trật tự thời hậu chiến ở Thái Bình Dương, thúc đẩy môi trường nơi các kẻ thù cũ trở thành đồng minh có thể phát triển mạnh. Tuy nhiên, bóng ma của các cuộc chiến tranh trong quá khứ và quyền lực thuộc địa vẫn phủ bóng đen lâu dài.

Sự chuyển đổi của Philippines từ một thuộc địa của Hoa Kỳ thành một quốc gia có chủ quyền và sự biến đổi của Nhật Bản từ một cường quốc đế quốc thành ngọn hải đăng của chủ nghĩa hòa bình là những chương then chốt trong câu chuyện này. Những sắc thái lịch sử này tạo thêm nhiều lớp phức tạp cho mối quan hệ ba bên, ảnh hưởng đến các mối quan hệ ngoại giao, kinh tế và quân sự.

Yếu tố Trung Quốc

Trọng tâm câu chuyện đương thời của liên minh này là mối quan ngại thống nhất về thái độ quyết đoán của Trung Quốc trong khu vực. Câu hỏi lờ mờ về số phận của Đài Loan, cùng với các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, nhấn mạnh tình thế tiến thoái lưỡng nan chiến lược ràng buộc Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines trong nỗ lực chung vì ổn định và an ninh.

Tham vọng của Trung Quốc liên quan đến Đài Loan và các yêu sách mở rộng của nước này ở các vùng lãnh thổ trên biển đặt ra một thách thức nhiều mặt. Đạo luật Quan hệ Đài Loan và các hiệp ước phòng thủ chung mà Mỹ ký kết với cả Nhật Bản và Philippines là những yếu tố then chốt trong phương trình địa chính trị này.

Những thỏa thuận này không chỉ nhấn mạnh cam kết của Mỹ đối với an ninh khu vực mà còn nêu bật tầm quan trọng chiến lược của Philippines và Nhật Bản trong bất kỳ kịch bản xung đột tiềm ẩn nào với Trung Quốc.

Liên kết chiến lược và căng thẳng

Khi các nhà lãnh đạo của các quốc gia này tập hợp, chương trình nghị sự bị chi phối bởi những nỗ lực củng cố liên minh và đưa ra một chiến lược mạch lạc để duy trì một “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở”. Khái niệm này, được cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ủng hộ và được Hoa Kỳ ủng hộ, gói gọn tầm nhìn về một khu vực không bị cản trở bởi tham vọng bá quyền, nơi các quyền chủ quyền và tự do hàng hải được tôn trọng.

Các tranh chấp lãnh thổ riêng biệt của Philippines và Nhật Bản với Trung Quốc càng làm phức tạp thêm tình hình. Những sự cố gần đây, chẳng hạn như các hoạt động hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông và sự hiện diện dai dẳng của nước này gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, không chỉ làm gia tăng căng thẳng mà còn thúc đẩy Mỹ, Nhật Bản và Philippines đánh giá lại tư thế an ninh và khuôn khổ hợp tác của họ.

Hợp tác quốc phòng và an ninh

Trong bối cảnh sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc, sự hợp tác quốc phòng và an ninh giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines đã mang tầm quan trọng mới.

Những mối quan hệ đối tác này, dựa trên nền tảng liên minh chiến lược trong nhiều thập kỷ, đang phát triển để giải quyết những thách thức nhiều mặt do tham vọng của Bắc Kinh đặt ra ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hoa Kỳ, với tư cách là đồng minh hiệp ước phòng thủ chung của cả Nhật Bản và Philippines, đóng vai trò then chốt trong liên minh ba bên này.

Sự hiện diện của quân đội Mỹ ở Nhật Bản và Philippines không chỉ mang tính biểu tượng; nó là nền tảng của cấu trúc an ninh ở Thái Bình Dương. Những căn cứ này, cùng với việc triển khai luân phiên và các cuộc tập trận quân sự chung, nhấn mạnh khía cạnh hoạt động của liên minh, tăng cường khả năng tương tác và sẵn sàng đối mặt với các cuộc khủng hoảng tiềm ẩn.

Hơn nữa, tầm quan trọng chiến lược của Đài Loan, Biển Đông và quần đảo Senkaku/Điếu Ngư không thể bị phóng đại. Những điểm nóng này rất quan trọng không chỉ đối với an ninh khu vực mà còn đối với các tuyến thương mại và nguồn cung cấp năng lượng toàn cầu.

Cam kết của Hoa Kỳ đối với việc bảo vệ Đài Loan, cùng với các hiệp ước với Nhật Bản và Philippines, tạo ra một thế trận răn đe phức tạp nhưng chặt chẽ nhằm duy trì sự ổn định và ngăn chặn những thay đổi đơn phương đối với hiện trạng.

Sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế và sự cần thiết về mặt chiến lược

Ngoài lĩnh vực liên minh quân sự, các mối quan hệ kinh tế ràng buộc Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines trong một mạng lưới phụ thuộc lẫn nhau. Sự phụ thuộc của Nhật Bản vào việc nhập khẩu năng lượng thông qua các tuyến đường biển đi qua Biển Đông và vùng lân cận Đài Loan làm nổi bật mối quan hệ chiến lược giữa sức sống kinh tế và các mối lo ngại về an ninh.

Tương tự, vị trí địa lý của Philippines khiến nước này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quyền tự do hàng hải và hàng không ở các vùng biển tranh chấp, tác động trực tiếp đến thương mại và ổn định kinh tế khu vực. Khái niệm “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở” vượt ra ngoài lĩnh vực quân sự, các khía cạnh để bao gồm khả năng phục hồi kinh tế và thịnh vượng.

Các sáng kiến nhằm tăng cường kết nối, đa dạng hóa chuỗi cung ứng và thúc đẩy hợp tác kinh tế là không thể thiếu trong tầm nhìn này, phản ánh cách tiếp cận toàn diện đối với an ninh khu vực trong đó coi sức mạnh kinh tế là trụ cột nền tảng.

Tương lai của Liên minh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Khi mối quan hệ ba bên này trở nên sâu sắc hơn, những thách thức mà mối quan hệ này phải đối mặt là về việc quản lý các động lực bên trong và các di sản lịch sử cũng như về việc chống lại các mối đe dọa bên ngoài.

Sức mạnh của liên minh nằm ở khả năng thích ứng và phát triển, phản ánh bối cảnh địa chính trị đang thay đổi và lợi ích đa dạng của các thành viên. Nhìn về phía trước, liên minh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương phải định hướng trong một thế giới mà cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc là đặc điểm nổi bật.

Điều này đòi hỏi không chỉ một thế trận kinh tế và quân sự mạnh mẽ mà còn cần một chiến lược ngoại giao đa sắc thái nhằm tìm cách hợp tác với Bắc Kinh trong các vấn đề chung trong khi kiên quyết duy trì các nguyên tắc chủ quyền, pháp quyền và ổn định khu vực.

Tác giả: Faruk Imamovic @ Financial

Tags: Biển Đông, Đài Loan, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc