Tường thuật của đặc phái viên Wall Street Feliz Solomon tử trên boong tàu BRP Cabra, Philippines:

Một đội tàu lớn của Trung Quốc đã bao vây đoàn tàu vận tải Philippines, có lúc áp sát đến mức thủy thủ đoàn có thể nhìn thấy mặt nhau.

Họ len lỏi giữa bốn tàu Philippines, cố gắng tách chúng ra. Có thời điểm, hai tàu hải giám Trung Quốc đã áp sát một trong những chiếc thuyền nhỏ của Philippines và dùng vòi rồng từ cả hai phía bắn vào tàu, làm vỡ ba tấm kính chắn gió và khiến các nhân viên trên tàu bị thương. Trong cuộc chạm trán kéo dài hàng giờ, hai vụ va chạm nhỏ đã xảy ra giữa tàu Trung Quốc và Philippines.

Phóng viên tờ báo Wall Street đã chứng kiến phần lớn cuộc đối đầu từ boong tàu BRP Cabra, một trong hai tàu tuần duyên Philippines hiện diện. Nhiệm vụ của họ là hộ tống hai chiếc thuyền gỗ nhỏ chở đầy hàng hóa cần chuyển đến Bãi cạn Second Thomas, một rạn san hô nơi mà Manila duy trì như một tiền đồn quân sự nhỏ.

Kể từ năm ngoái, những nhiệm vụ tiếp tế này ngày càng trở nên nguy hiểm đối với Philippines. Các tàu Trung Quốc – quốc gia cũng tuyên bố chủ quyền ở Bãi cạn Second Thomas cũng như phần lớn Biển Đông – thường xuyên theo dõi, đe dọa và cố gắng ngăn chặn các tàu Philippines bằng các chiến thuật ngày càng hung hãn hơn. Philippines cho biết các tàu Trung Quốc đã sử dụng vòi rồng, tia laser cấp quân sự và thiết bị âm thanh tầm xa, làm hư hại tàu thuyền và gây nguy hiểm cho nhân viên.

“Thật sự không thể đoán trước được họ sẽ làm gì, nhưng những gì chúng tôi biết là 100% thời gian, họ luôn ở đó”, Thiếu tướng Cảnh sát biển Bernadette Soriano Addun, sĩ quan pháo và boong tàu Cabra, nói về các tàu Trung Quốc đang chờ họ trên mặt nước. “Đúng vậy, thật đáng sợ.”

Trong chuyến đi ngày 5/3, 5 trong số 23 tàu Trung Quốc có mặt thuộc lực lượng hải cảnh Trung Quốc; số còn lại là các tàu đánh cá treo cờ Trung Quốc hoạt động như lực lượng dân quân biển. Tất cả các tàu Trung Quốc đều có kích thước lớn gấp nhiều lần hai tàu tiếp tế của Philippines.

Chỉ một trong những chiếc thuyền tiếp tế có thể vận chuyển hàng hóa của mình. Người còn lại bị trúng vòi rồng áp lực cao nên phải quay đầu lại.

Đây là lần đầu tiên Philippines mời các nhà báo nước ngoài tham gia một trong những nhiệm vụ này, diễn ra khoảng hai lần một tháng. Manila đã có lập trường quyết đoán hơn trước các yêu sách của Bắc Kinh kể từ khi Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. nhậm chức vào năm 2022, đưa ra quan điểm ghi lại và công khai các hành động của Trung Quốc. Ông cũng tăng cường quan hệ an ninh với Mỹ, một đồng minh hiệp ước, cũng như với Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Australia và Ấn Độ.

Washington đã nhiều lần cam kết rằng hiệp ước phòng thủ chung với Manila sẽ bao gồm một cuộc tấn công vũ trang vào các tàu công cộng hoặc lực lượng vũ trang của Philippines ở bất cứ đâu trên Biển Đông. Sau sự việc hôm thứ Ba, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết Hoa Kỳ đứng về phía đồng minh của mình và lên án điều mà ông gọi là “việc Trung Quốc liên tục cản trở việc các tàu Philippines thực hiện quyền tự do hàng hải trên biển và làm gián đoạn các tuyến cung cấp tới tiền đồn lâu đời này”.

Hải cảnh Trung Quốc cho biết họ đã hành động để hạn chế cái mà họ gọi là sự xâm nhập của các tàu Philippines vào vùng biển xung quanh Bãi cạn Second Thomas. Họ nói rằng bất chấp nhiều cảnh báo, một trong các tàu bảo vệ bờ biển Philippines đã thực hiện “cách tiếp cận thiếu chuyên nghiệp và nguy hiểm và cố tình va chạm nhẹ” với một tàu bảo vệ bờ biển Trung Quốc.

Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã từng chút một mở rộng quyền kiểm soát trên Biển Đông. Họ xây dựng các đảo nhân tạo trên các rạn san hô và đảo san hô xa xôi, biến chúng thành căn cứ quân sự được trang bị tên lửa, hệ thống radar và đường băng. Họ triển khai các hạm đội hải quân, lực lượng bảo vệ bờ biển và dân quân để đẩy lùi các nước láng giềng nhỏ hơn đang phản đối các tuyên bố chủ quyền của họ, bằng cách sử dụng các đội tàu lớn hơn – giống như họ đã làm trong nhiệm vụ hôm thứ Ba.

Tòa án quốc tế ở The Hague đã ra phán quyết vào năm 2016 rằng các yêu sách của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý, nhưng Trung Quốc đã bác bỏ phán quyết này.

Bãi cạn Second Thomas là trụ cột trong nỗ lực của Manila nhằm giữ vững các yêu sách của mình ở Biển Đông. Năm 1999, Philippines đã cố tình cho tàu chiến thời Thế chiến thứ hai, BRP Sierra Madre, mắc cạn ở đó để khẳng định yêu sách của mình, và kể từ đó Philippines đã duy trì một đơn vị thủy quân lục chiến đồn trú ở đó để bảo vệ khu vực này. Các nhiệm vụ tiếp tế như nhiệm vụ vào thứ Ba mang lại cho họ những nhu yếu phẩm cần thiết và đôi khi luân chuyển phi hành đoàn.

Nhưng bây giờ, sau 25 năm, Sierra Madre đã rỉ sét và hư hỏng. Trung Quốc cáo buộc Philippines sử dụng các sứ mệnh này để vận chuyển vật liệu xây dựng tới Sierra Madre, đồng thời tuyên bố rằng thủy quân lục chiến đang xây dựng một căn cứ lâu dài hơn. Trung Quốc cho biết họ cho phép vận chuyển những thứ như thực phẩm và nhiên liệu vì lý do nhân đạo, nhưng sẽ không chấp nhận bất kỳ hoạt động nào của Philippines ngoài điều đó.

Philippines trước đó cho biết họ có quyền sửa chữa con tàu đổ nát.

Thiếu úy hải quân Addun cho biết các tàu tiếp tế chủ yếu chở thực phẩm như thịt tươi, bao gạo, mì ăn liền cũng như nước sạch và nhiên liệu. Cô nói, đôi khi họ cũng mang theo những vật liệu cần thiết để sửa chữa, như ống để bảo trì hệ thống ống nước.

Cô cho biết nhiệm vụ như vậy đầu tiên của cô vào năm ngoái là một lời cảnh tỉnh. Cô nhớ mình đã chứng kiến những chiếc thuyền Trung Quốc tiến đến gần và bị sốc trước kích thước cũng như số lượng của chúng. Đến bây giờ, cô và đoàn làm phim đã biết kịch bản của Trung Quốc, nhưng điều đó không khiến họ bớt lo lắng rằng có điều gì đó không ổn có thể xảy ra.

Căng thẳng trên biển có thể cảm nhận được. Khoảng sáu giờ sau khi hai tàu bảo vệ bờ biển Philippines khởi hành từ cảng Buliluyan trên đảo Palawan hôm thứ Hai, một máy bay trực thăng của hải quân Trung Quốc đã bay vòng qua họ nhiều lần – dấu hiệu rõ ràng đầu tiên cho thấy họ đã bị phát hiện. Khi đoàn tàu di chuyển, từ xa có một tàu chiến của hải quân Trung Quốc xuất hiện.

Khoảng 2:30 sáng, các tàu bảo vệ bờ biển đến điểm hẹn gần một rạn san hô nhỏ tên là Bãi cạn Sabina, nơi họ gặp hai tàu tiếp tế Unaizah ngày 1 và 4 tháng 5, khởi hành từ một cảng xa hơn về phía bắc. Ngay khi đoàn xe mạo hiểm tiến về phía tây bãi cạn, hạm đội Trung Quốc bắt đầu bám theo họ.

Khi các tàu Philippines tiếp cận Bãi cạn Second Thomas, cách đó khoảng 13 hải lý, phía Trung Quốc đã ập vào và cố gắng ngăn chặn đoàn tàu vận tải. Bốn thủy thủ lao tới phía trước Cabra và điều khiển vị trí của họ: hai người ở mỗi bên mũi tàu. Mỗi cặp treo một cụm phao xốp gọi là chắn bùn chạy, sẵn sàng treo chúng ra khỏi mạn thuyền để che chắn khỏi va chạm.

Chỉ sau 6 giờ sáng, các tàu Trung Quốc đã bao vây tàu Cabra từ mọi phía, thay nhau cắt ngang phía trước tàu khi nó đang chạy không tải trên mặt nước. Một tàu bảo vệ bờ biển Trung Quốc đã thực hiện điều mà Philippines gọi là “hành động nguy hiểm rất gần”, vượt qua chỉ cách đó 20 thước. Chưa đầy 15 phút sau, cách đó một quãng ngắn, một tàu hải cảnh Trung Quốc khác đã sượt qua mạn tàu thứ hai của lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines, BRP Sindangan.

Trong khi đó, chiếc thuyền tiếp tế lớn hơn đã được tách thành công khỏi đội hộ tống và bị bao vây. Đến hơn 8 giờ sáng một chút, nó bị hai tàu tuần duyên Trung Quốc truy đuổi, vòi rồng của họ đã nổ tung khi lao về phía nó.

Khoảng 30 phút sau, thủy thủ đoàn trên chiếc thuyền tiếp tế bị hư hỏng đã liên lạc qua radio kêu cứu. Nước tràn vào khi kính chắn gió của họ vỡ tan. Các bác sĩ Philippines vội vã tới trên một chiếc xuồng cao su nhỏ và phát hiện 4 người bị thương nhẹ. Trong vòng một giờ, tàu tiếp tế quyết định hủy bỏ nhiệm vụ và quay trở lại. Tàu còn lại đã vượt qua được để cung cấp nguồn cung cấp của mình.

Jay Tarriela, phát ngôn viên của lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines cho biết: “Bạn có thể coi đây là chiếc ly đầy một nửa hoặc nửa vơi”. Nhưng thực tế là ngay cả một chiếc thuyền duy nhất cũng có thể vượt qua hạm đội Trung Quốc, ông nói, đã khiến đây là “một nhiệm vụ rất thành công”.

Nguồn: Feliz Solomon, feliz.solomon@wsj.com

Tags: Biển Đông, Philippines, Trung Quốc